ΓΕΝΙΚΑ: Η Παρθένος [Virgo, συντομογρ. Vir] είναι ένας βόρειος αστερισμός του Ζωδιακού κύκλου, μάλιστα ο μεγαλύτερος από όλους σε έκταση, αλλά και ο μακρύτερος (καλύπτει 52 μοίρες!).
Συνορεύει με τους αστερισμούς:
Κόμη Βερενίκης, Λέοντα, Κρατήρα, Κόρακα, Ύδρα, Ζυγό, Όφι και Βοώτη.
Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη από 67° Βόρεια έως 75° Νότια. Η έκτασή του αστερισμού είναι 1294,4 τετ. μοίρες και είναι ο δεύτερος σε έκταση από τους 88 συνολικά αναγνωρισμένους αστερισμούς.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Το όνομα στην αττική διάλεκτο σημαίνει Κόρη. Ο
αστερισμός συμβόλιζε την Περσεφόνη, κόρη της θεάς Δήμητρας. Ως μορφή στον αστερισμό απεικονίζεται να κρατά ένα κλαδί φοινικιάς στο δεξί χέρι και ένα στάχυ στο αριστερό. Επίσης, κάποτε αναφέρεται ως η ίδια η Δήμητρα, ενώ οι Ρωμαίοι αστρολόγοι ονόμαζαν το ζώδιο Arista, δηλαδή Θερισμός. Σύμφωνα με άλλη μυθολογική εκδοχή ήταν η Ηριγόνη [Βιργίλιος].Η Ηριγόνη υποτίθεται ότι μεταφέρθηκε στα ουράνια μαζί με τον πατέρα της Ικάριο [Βοώτης]. Μια τρίτη εκδοχή συνδέει την Παρθένο με τη δικαιοσύνη, ως τη Δίκη [ή την Αστραία], κόρη της Θέμιδας [Οβίδιος, Μεταμορφώσεις].
Αλλες προσωποποιήσεις περιλαμβάνουν την Ειρήνη, την Τύχη, την Κυβέλη, κ.τ.λ. Είναι χαρακτηριστική η συσχέτιση με «τυφλές» θεότητες όπως η Δίκη και η Τύχη, κι αυτό γιατί συνδέεται με το ότι η αστρική μορφή εμφανίζεται «ακέφαλη», [οι αστέρες της “κεφαλής” δεν είναι φωτεινοί]. Ο Ερατοσθένης την ταύτιζε με την Ίσιδα, που, κατά τον αιγυπτιακό μύθο, πέταξε το στάχυ του σιταριού και σχημάτισε έτσι τον Γαλαξία.
Η γυναίκα με βρέφος εμφανίζεται στο Μεσαίωνα, ως η Παναγία με τον μικρό Ιησού, "Good Boy in Virgo's lap", όπως διαβάζουμε στον Σαίξπηρ [«Τίτος Ανδρόνικος»]. Στην Ασσυρία, η Παρθένος αναπαριστούσε την Baaltis, Belat, ή Beltis, σύζυγο του θεού Βηλ. Στους άλλους ειδωλολάτρες Σημίτες υπήρχε ταύτιση με την Αστάρτη [Ιστάρ], προδρομική μορφή της Αφροδίτης. Στην Ινδία, η Παρθένος ήταν η Kanya, ή Kauni, μητέρα του Κρίσνα, σχεδιαζόμενη ως θεά που κάθεται μπροστά από μια φωτιά, ή ως γυναίκα μέσα σε πλοίο.
Στους πρώτους Άραβες, τμήμα του αστερισμού ήταν το δικό τους ουράνιο Λιοντάρι, ενώ άλλο τμήμα σχημάτιζε τη Γωνία του Σκυλόσπιτου, με σκυλιά να γαβγίζουν το λιοντάρι! Βέβαια οι μεταγενέστεροι υιοθέτησαν την ελληνική μορφή ως Al Adhra al Nathifah (δηλαδή, η Αθώα Κοπέλα), όνομα από το οποίο προέκυψε το μεσαιωνικό El(e)adari.
Στους Κινέζους ήταν το Shun Wei, το Φίδι ή η Ουρά του Ορτυκιού, όταν όμως ήρθαν σε επαφή με τον δυτικό πολιτισμό, υιοθέτησαν το κοινό πρότυπο ως She-Sang-Neu [η Ψυχρή Ανύπαντρη Κοπέλα!]. Στους Ιουδαίους ο αστερισμός συνδεόταν πάντα με την αφθονία στον θερισμό [Bethulah]. Οι ραβίνοι τον αντιστοίχισαν με τη φυλή Ασήρ, για την οποία ο Ιακώβ είχε προφητεύσει ότι «ο άρτος αυτής πολύς».
Το 17ο αιώνα, ο Σίλερ προσομοίωσε τον αστερισμό με τον Απόστολο Ιάκωβο του Αλφαίου, ενώ ο Καίσιος υποστήριξε ότι η Παρθένος παριστάνει τη Μωαβίτισσα Ρουθ να μαζεύει τα στάχυα στους αγρούς του Βοόζ [σχετ. Π. Διαθήκη: βιβλιο Ρουθ]. Συχνά οι αρχαίοι μακεδονικοί στατήρες έφεραν την Παρθένο με το στάχυ στο αριστερό της χέρι και ράβδο στο δεξί, Ο μεγάλος ζωγράφος Άλμπρεχτ Ντύρερ τη σχεδίασε ως όμορφο άγγελο.
Όμως η αρχαιότερη υποτιθέμενη «εικόνα» της Παρθένου, που σώζεται μέχρι σήμερα είναι η Σφίγγα της Αιγύπτου. Αυτή κατασκευάστηκε σύμφωνα με ελληνική παράδοση με το κεφάλι της Παρθένου πάνω στο σώμα του Λέοντος, λόγω του ότι ο Ήλιος περνούσε από αυτούς τους δύο αστερισμούς κατά τη διάρκεια της ετήσιας πλημμύρας του Νείλου, που ήταν και το σημαντικότερο ετήσιο γεγονός για την Αίγυπτο.
Στην εποχή μας ο Ήλιος βρίσκεται μέσα στα όρια της Παρθένου από 16 Σεπτεμβρίου μέχρι 31 Οκτωβρίου και οι ημερομηνίες αυτές συνεχίζουν να μετατίθενται προς τα εμπρός με ρυθμό 1 ημέρα ανά 71,1 έτη [το γνωρίζουν άραγε αυτό οι τηλεπερσόνες “επιστήμονες” της αστρολογίας;]. Ως ζωδιακός αστερισμός, η Παρθένος συνδέθηκε με την ψευδοεπιστήμη της Αστρολογίας, προλήψεις και θρύλους.
Οι αρχαίοι αστρολόγοι θεωρούσαν ότι η Παρθένος «κυβερνούσε» την ανθρώπινη κοιλιά και το υπογάστριο (!), ότι επιδρούσε σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Μεσοποταμία, ενώ στη νεότερη εποχή, θεωρήθηκε ότι «κυβερνά» την Τουρκία, την Ιερουσαλήμ, τη Λυών και το Παρίσι [αλήθεια, γιατί όχι και το Λιανοκλάδι;].
ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Η Παρθενος συμπεριλαμβάνει 169 ορατούς αστέρες [με φαιν. μέγεθος ≤ 6,5)]. Ο αστέρας α Παρθένου είναι ο φωτεινότερος του αστερισμού [φ.μ. 0,9-1]. Είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Στάχυς. Ο β Παρθένου ονομάζεται Zavijava, από το αραβικό Zawiah (=Γωνία), επειδή βρίσκεται στη Γωνιά του Σκυλόσπιτου των Αράβων. Ο γ, διπλός αστέρας ονομάζεται Πορρίμα. Ο ε Παρθένου έχει το ελληνικό όνομα Προτρυγετήρ. Ο η, μεταβλητός, είναι ο Ζανίας. Ο ι είναι το Σύρμα, όπως το ονόμασε ο Πτολεμαίος. Ο μ είναι ο Rijl al Awwa (το Πόδι αυτού που Γαυγίζει!). Οι δ, ζ και θ έχουν αντίστοιχα φ.μ. 3,38, 3,37 και 4,38, με τον τελευταίο να είναι τριπλός αστέρας.
ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ: Το σημαντικότερο γνώρισμα του αστερισμού είναι το Σμήνος της Παρθένου, το κοντινότερο σε εμάς γαλαξιακό σμήνος [60 περίπου έτη φωτός μακριά], που επεκτείνεται ως τη γειτονική Κόμη Βερενίκης. Αρκετοί γαλαξίες στην Παρθένο είναι φωτεινοί και παρατηρούνται με ερασιτεχνικά τηλεσκόπια, όπως οι Μ49, Μ58, Μ59, Μ61, Μ84, Μ86, Μ87, Μ90, και από τη σειρά NGC, οι: 4365, 4526, 4636.
Οι λίγο αμυδρότεροι NGC 4567 kai 4568 φαίνονται σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλο και αποκαλούνται «Σιαμαία Δίδυμα». Το μακρινότερο Υπερσμήνος της Παρθένου έχει διαστάσεις περί τα 110 εκατομμύρια έτη φωτός! Ο αστερισμός έχει και άλλους φωτεινούς γαλαξίες που δεν ανήκουν στο παραπάνω σμήνος, όπως ο γαλαξίας Σομπρέρο, ο NGC 4697 και ο NGC 4699. Στην Παρθένο βρίσκεται και ο φωτεινότερος κβάζαρ1, 3C273 [φ.μ. 12,9].
Ο αστέρας 70 Παρθένου κοντά στο βόρειο σύνορο του αστερισμού έχει ένα πλανήτη, από τους πρώτους εξωηλιακούς που ανακαλύφθηκαν, μάζας επταπλάσιας του Δία, που περιφέρεται γύρω του κάθε 116,6 γήινες ημέρες, με μέση ακτίνα 64 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Το σύστημα απέχει από εμάς 59,07 έτη φωτός αλλά απομακρύνεται με ταχύτητα 18.000 χλμ./ώ.
Η μάζα του αστέρα ανέρχεται στο 95% της ηλιακής. Ένας άλλος εξωηλιακός πλανήτης ανακαλύφθηκε γύρω από τον αστέρα HD 130322, με περίοδο περιφοράς 10,7 γήινες ημέρες και μέση ακτίνα 13,2 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Το σύστημα απέχει από εμάς 98 έ.φ.
Αλλά και ο ένας από τους δύο γνωστούς αστέρες νετρονίων που έχουν πλανήτες γύρω τους βρίσκεται στην Παρθένο. Είναι ο Πάλσαρ PSR 1257+12, που φαίνεται να έχει 3 ή 4 πλανήτες γύρω του από τους οποίους οι 2 ή 3 με μάζες ανάλογες της Γης. Το σύστημα απέχει από εμάς περί τα χίλια έτη φωτός.
Στην Παρθένο ο Χίνριχ Όλμπερ ανεκάλυψε [28/3/1802] τον δεύτερο αστεροειδή που ανακαλύφθηκε ποτέ, και τον ονόμασε Παλλάδα.
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com
1. Κβάζαρ, quasar, σύντμηση από τη φράση QUASi-stellAR object, εννοείται κάθε εξαιρετικά λαμπρός και μακρινός ενεργός γαλαξιακός πυρήνας, που εμφανίζεται στο ορατό φως ως απλός αστέρας, παρά ως εκτεταμένο σώμα, όπως οι γαλαξίες.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ 3 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ:
ΟΙ ΣΙΑΜΑΙΟΙ ΓΑΛΑΞΙΕΣ,
Ο ΓΑΛΑΞΙΑΣ ΣΟΜΠΡΕΡΟ ΚΑΙ
ΤΟ ΚΒΑΖΑΡ ΤΟΥ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΥ
ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ:
https://www.youtube.com/watch?v=Zdty-N4fP7w&list=PLBIjTiUGfNYAuMi5c-WiTCQYd7o3BDFta&index=15
