ΓΕΝΙΚΑ: Η Ίρις ήταν μια δευτερεύουσα θεότητα του Ολύμπου κατατασσόμενη στις Άρπυιες. Παρά την καταγωγή της, δεν ακολούθησε το φρικτό και τερατώδη προορισμό των αδελφών της, αλλά ανήκε στην ακολουθία των θεών με καθήκοντα αγγελιαφόρου όμοια με εκείνα του Ερμή.
ΚΑΤΑΓΩΓΗ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ήταν κόρη του Θαύμαντα και της Ωκεανίδας Ηλέκτρας, κατά τον Ησίοδο, και αδελφή των Αρπυιών Ωκυπέτης και Αελλούς, ή κατ΄ άλλη εκδοχή της Άρκης, την οποία τιμώρησε ο Δίας γιατί είχε συμμαχήσει με τους Τιτάνες κατά την Τιτανομαχία. Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν και εικόνιζαν την Ίριδα περίπου όπως αγιογραφούνται σήμερα από τη
χριστιανική Εκκλησία οι αρχάγγελοι. Έτσι παρουσιάζεται πάντα νέα με πλούσιο βραχύ χιτώνα, έχοντας μεγάλες πτέρυγες στους ώμους και χρυσά φτερωτά σανδάλια. Στα χέρια της συνήθως κρατάει το κηρύκειο, όπως ο Ερμής. Περιγράφεται φτερωτή και ορμητική σαν θύελλα. Γενικά είναι γνωστή στην Ελληνική Μυθολογία ως πιστή και γοργοπόδαρη αγγελιοφόρος των θεών.Η ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ: Ο δρόμος που ακολουθούσε στον ουρανό για να μεταφέρει από τηη πηγή της Στυγός σε χρυσή υδροχόη, το “ιερό ύδωρ” για τον όρκο των θεών, χαρασσόταν επτάχρωμος. Συνεπώς με κάθε εμφάνιση του ουρανίου τόξου οι αρχαίοι πίστευαν ότι η Ίριδα εκτελεί κάποιο “δρομολόγιο” από τη Στύγα στον Όλυμπο κι αντιστρόφως. Με την ορμή της βροχής έφτανε αρκετές φορές από τον Όλυμπο στη γη ή στη θάλασσα για να παρακολουθήσει και να βοηθήσει την επίτοκο Λητώ, όταν κατα την επιθυμία της ζηλότυπης Ήρας “ουδείς τόπος φωτιζόμενος από τον Ήλιο” τη δεχόταν. Άλλοτε έσπευσε να παραλάβει τη Θέτιδα ως νυμφαγωγός και να τη φέρει στον Πηλέα. Είχε όμως και άλλες υπηρεσίες ιδίως κοντά στην Ήρα. Αυτή έστρωνε το κρεβάτι της, τη βοηθούσε στον καλλωπισμό της, για να της είναι πάντα πιστός ο σύζυγός της[!] ή άλειφε με «ιερά μύρα» τα “θεία” μέλη της. Κι επειδή είπαμε ότι η Ίριδα έμοοιαζε στα καθήκοντα με τον Ερμή, είναι φυσικό να παίξει και κάποιο ρόλο στο θάνατο! Αυτή, συγκεκριμένα, κατά διαταγή της Ήρας έσπευδε στις μελλοθάνατες γυναίκες, όταν αυτές βασανίζονταν επί μακρόν, και επιτάχυνε το τέλος των βασάνων τους με τη κοπή των μετωπιαίων τριχών! Δεν απαξιούσε όμως να εκτελέσει παραγγελίες ακόμη και θνητών όπως την παρουσιάζει η ομηρική Ιλιάδα, όπου σπεύδει κατά παράκληση του Αχιλλέα να ζητήσει από τον Βορρέα και τον Ζέφυρο να δυναμώσει την νεκρική πυρά του Πατρόκλου. Επίσης, στην Ιλιάδα και πάλι, πείθει τον Αχιλλέα να ξαναμπεί στη μάχη, μόλις σκοτώνεται ο φίλος του Πάτροκλος κι ο Έκτορας θέλει να πάρει το πτώμα του ήρωα.
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: Γενικά από όλες τις μυθολογικές ιστορίες φαίνεται καθαρά πως η Ίρις ήταν η ιδεατή ανθρωπόμορφη ιπτάμενη θεότητα-αλληγορία της έννοιας του ατμοσφαιρικού φαινομένου του ουράνιου τόξου. Γι΄ αυτό και η στενή σχέση με την Ήρα (που σύμφωνα με ειδικούς δεν είναι τίποτα άλλο από αναγραμματισμός της λέξης Αήρ), θεότητα του αέρα και των καιρικών φαινομένων.
ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ: Από τις γνωστές παραστάσεις της γνωστότερη είναι αυτή στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, όπου μαζί με τον Ερμή περιμένει το αποτέλεσμα του αγώνα για την Αθήνα μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα. Περίφημη επίσης είναι εκείνη στο αγγείο Φρανσουά, όπου με το Χείρωνα οδηγεί την πομπή στη παραλαβή της Θέτιδας προκειμένου να την οδηγήσει στον ορισθέντα από τους θεούς σύζυγό της, Πηλέα.