του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ: Ο Όφις [Λατ. Serpens, συντ. Ser] είναι αστερισμός που καταγράφηκε από τον Πτολεμαίο. Είναι ο μοναδικός αστερισμός που αποτελείται από δύο ξεχωριστά τμήματα που χωρίζονται από τον παρεμβαλλόμενο μεταξύ τους αστερισμό του Οφιούχου.
Το δυτικό τμήμα (που ανατέλλει νωρίτερα) είναι η «Κεφαλή» του Όφεως (Serpens Caput), ενώ το ανατολικό είναι η «Ουρά» (Serpens Cauda). Η Κεφαλή συνορεύει με τους αστερισμούς: Βόρειο Στέφανο, Βοώτη, Παρθένο, Ζυγό, Οφιούχο και Ηρακλή.
Η Ουρά συνορεύει με τους αστερισμούς: Οφιούχο, Τοξότη, Ασπίδα και Αετό. Η έκταση του αστερισμού είναι 637 τετ. μοίρες [23ος μεγαλύτερος μεταξύ των 88 αστερισμών].Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα και γενικα ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 80° Βόρεια – 80° Νότια. Τεμνόμενος από τον ουράνιο ισημερινό, ο Όφις φαίνεται ολόκληρος από την Ελλάδα τις καλοκαιρινές νύχτες.
ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ: Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τον αστερισμό ως Όφις Οφιούχου ή απλώς Όφις, ενώ συχνά μεταξύ του λαού απεκαλείτο και Ερπετόν ή Έγχελυς [χέλι]. Οι Ρωμαίοι, εκτός από το Serpens, χρησιμοποιούσαν τα ονόματα Anguilla και Coluber. Σύμφωνα με διάφορες μυθολογικές εκδοχές ήταν το φίδι είτε του Ασκληπιού, είτε του Γλαύκου, είτε του Λαοκόοντα, είτε του Ηρακλή, ή ακόμη η Λερναία Ύδρα.
Στην αναγεννησιακή Ευρώπη ο αστερισμός ονομαζόταν Serpens Alangue, συνδυασμός δηλαδή της λατινική με την παρεφθαρμένη σχετική αραβική λέξη. Στους Άραβες ήταν ο Al Hayyah, [το Φίδι], από ελληνική επίδραση, αλλά πριν από αυτή ήταν η Βοσκή (Al Raudah). Αντιθέτως, στους Εβραίους και άλλους σημιτικούς λαούς ήταν ερπετό.
Στην αρχαία Μεσοποταμία είχε κοινό όνομα με τον Οφιούχο: Nu-tsir-da [Εικόνα του Ερπετού]. Κατά τις χριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (17ος αι.) ο Όφις έγινε το φίδι που ξεγέλασε την Εύα, ενώ αργότερα άλλοι παρατηρητές φαντάστηκαν στην Κεφαλή του Όφεως έναν ακόμα ουράνιο Σταυρό, αυτόν του Αγίου Ανδρέα.
ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός περιλαμβάνει περί τα 80 ορατά σώματα [φαινόμενο μέγεθος < 6,5]. Ο α Όφεως, που είναι ο φωτεινότερος όλων [φ.μ. 2,65], είναι γνωστός με το όνομα Unukalhai. Ο β Όφεως, [Chow για τους Κινέζους], είναι λευκός γίγαντας με φαινόμενο μέγεθος 3,67. Ο γ, είναι ο Ching των Κινέζων. Ο δ, [Tsin των Κινέζων], έχει φ.μ. 3,80. Ο ε, ο Πα στην Κίνα, έχει φ.μ. 3,71. Ο ζ, ονομαζόμενος Tung Hae [Ανατολική Θάλασσα] στην Κίνα, έχει φ.μ. 4,62. Ο θ, είναι διπλός αστέρας γνωστός και ως Άλυα. Ο ξ είναι μεταβλητός αστέρας με φ.μ. 3,54. Οι αστέρες η, κ, λ, μ, ν και ο έχουν φαινόμενο μέγεθος αντίστοιχα 3,26, 4,09, 4,43, 3,53, 4,33, 4,26.
ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Ο αστέρας HD 168443 του αστερισμού, με φαιν.μέγεθος 6,92 και απόσταση από τη Γη 123,6 έτη φωτός, έχει δύο πλανήτες που περιφέρονται γύρω του. Του ενός η περιφορά διαρκεί 57,9 ημέρες [έτος], ενώ του δευτέρου 2137. Η περιφορά τους γίνεται σε μέση απόσταση από τον αστέρα 0,29 και 2,87 αστρονομικές μονάδες [AU] αντιστοίχως, ενώ πρόκειται για τεράστιους σε μάζα πλανήτες καθώς έχουν μάζα επταπλάσια και δεκαεπταπλάσια εκείνης του Δία! Το φωτεινότερο ανοικτό σμήνος του αστερισμού, το IC 4756 [φ.μ. 4,6], είναι ορατό και με γυμνό μάτι από σκοτεινή τοποθεσία. Περιέχει πάνω από 80 αστέρες και απέχει από τη Γη 1300 έτη φωτός. Το σφαιρωτό σμήνος Μ5 (NGC 5904, φ.μ.5,8) περιέχει πάνω από μισό εκατομμύριο αστέρες! Το επίσης σφαιρωτό σμήνος NGC 6539 βρίσκεται μοιρασμένο ανάμεσα στον Όφι (Ουρά) και τον Οφιούχο.
Το νεφέλωμα Μ16, είναι το γνωστό από την απεικόνιση του Τηλεσκοπίου Χαμπλ, Νεφέλωμα Αετός. Ο πάλσαρ PSR B1534+12 είναι διπλό σύστημα αστέρων νετρονίων. O γαλαξίας Arp 220, στον αστερισμό του όφεως, [φ.μ. 14,0] εμφανίζει διπλό πυρήνα, ως προϊόν αλληλεπιδράσεως δύο παλαιότερων γαλαξιών που ενώθηκαν σε ένα! Η γειτονική ομάδα γαλαξιών «Εξάδα του Σίφερτ» (HCG 79), στον αστερισμό, αποτελείται από 5 αμυδρούς γαλαξίες, πολύ κοντά ο ένας στον άλλο, ενώ ο έκτος εμφανιζόμενος, μοιάζει να ανήκει στην ομάδα, αλλά βρίσκεται σε πολύ διαφορετική απόσταση.
Konstantinosa.oikonomou@gmail.com
ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: https://www.youtube.com/watch?v=yEabFFM9iTg