Υπάρχουν πολλές λέξεις που θα μπορούσαν να περιγράψουν την κατάσταση που επικρατεί στις παραλίες της Ρόδου. Πώς να περιγράψεις όμως ένα νησί στο οποίο η κτηματική υπηρεσία έχει εκδώσει περισσότερα από 650 πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων σε αιγιαλούς και παραλίες, εκ των οποίων έχει εκτελεστεί μόλις ένα. Η ατιμωρησία έχει την τελευταία διετία οδηγήσει στην αποθράσυνση, με την κτηματική, την αρχαιολογική και τη δασική υπηρεσία να μην μπορούν να επιβάλουν τον νόμο, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση απούσα και τον δήμαρχο Ρόδου να καλείται από τη Δικαιοσύνη να δώσει εξηγήσεις για το γεγονός ότι δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις στα παράνομα καταστήματα.
Εικόνα πρώτη, Γλύστρα
Η παραλία της Γλύστρας, στον όρμο της Λάρδου, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού, περίπου 55 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Ρόδου. Στο λιγότερο τουριστικό νότιο τμήμα του νησιού, η παραλία ήταν μια ιδανική επιλογή για τους Ροδίτες. Είναι αμμώδης, δίπλα στον δρόμο και η πολλαπλή προστασία της (ως αρχαιολογικός χώρος και δασική περιοχή, με ένα υπέροχο κεδρόδασος) διασφάλιζε ότι θα διατηρήσει τη φυσική ομορφιά της.
Ομως η κατάσταση αυτή δεν έμελλε να κρατήσει για πάντα. Στις αρχές του 2019, στο ένα άκρο της παραλίας εγκαταστάθηκε μια παράνομη καντίνα, η οποία «νοικοκύρεψε» τον χώρο της με τραπεζοκαθίσματα και στέγαστρο. Τον Φεβρουάριο του 2021, στο άλλο άκρο της παραλίας, ξεκίνησε η κατασκευή ενός υπερμεγέθους οικοδομήματος. Οι εργασίες έγιναν αντιληπτές και λίγο αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων εξέδωσε σήμα διακοπής εργασιών. Ακολούθως, την 1η Μαρτίου, η Κτηματική Υπηρεσία Δωδεκανήσων συνέταξε την πρώτη έκθεση αυτοψίας, από την οποία προέκυπτε η κατάληψη 317 τ.μ. στον αιγιαλό και 618 τ.μ. σε δημόσιο κτήμα (ιδιοκτησία της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου). Στις 11 Ιουνίου, η ίδια υπηρεσία εξέδωσε πρωτόκολλο κατεδάφισης, ενώ αντίστοιχα πρωτόκολλα εξέδωσαν η Πολεοδομία Ρόδου (Αύγουστος 2021) και η Διεύθυνση Δασών Δωδεκανήσου (Νοέμβριος 2021).
Οι εργασίες όμως συνεχίστηκαν. Οι αμμοθίνες ισοπεδώθηκαν, οι αυτοφυείς κέδροι κόπηκαν και το μπιτς μπαρ λειτούργησε κανονικά. Τον Φεβρουάριο του 2022 η πολεοδομία επανήλθε με νέο πρωτόκολλο, καθώς η κατασκευή είχε επεκταθεί. Η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ρόδου αναγκάστηκε να ζητήσει την 24ωρη φύλαξη της κατασκευής, προκειμένου να σταματήσει η επέκτασή της, με την περιφέρεια και τον δήμο να αρνούνται να συμμετάσχουν στην κατεδάφιση ή να αποσύρουν τον εξοπλισμό του μπαρ, με διάφορες δικαιολογίες. Να σημειωθεί ότι όλες οι διώξεις και τα πρωτόκολλα έχουν εκδοθεί κατά αγνώστου δράστη, αφού οι εργάτες που κάθε τόσο συλλαμβάνονταν με τη διαδικασία του αυτοφώρου δεν «ονόμαζαν» τον εργοδότη τους. Μόλις η αστυνόμευση διεκόπη, η κατασκευή συνεχίστηκε.
Το 2021, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου πραγματοποίησε διαγωνισμό με σκοπό την εξεύρεση εργολάβου για την κατεδάφιση. Ο διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος, αφού δεν προσήλθε κανείς. Ο διαγωνισμός επαναλήφθηκε, βρέθηκε ένας ενδιαφερόμενος, ο οποίος ξαφνικά άλλαξε γνώμη και αποσύρθηκε. Ακολούθησε η διετής αναστολή που επέβαλε η κυβέρνηση σε όλες τις κατεδαφίσεις σε αιγιαλούς και η οποία έδωσε «γόνιμο» έδαφος για παρανομίες σε όλη την Ελλάδα.
Και φτάνουμε στο σήμερα. Τον Μάιο του 2023, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου εξέδωσε ακόμη ένα σήμα διακοπής εργασιών. Αιτία, η ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στην παραλία. Το αποτέλεσμα τριών ετών προσπαθειών της Διοίκησης; Το μπιτς μπαρ –μια τεράστια κατασκευή, που φτάνει σε ύψος τα πέντε μέτρα– λειτουργεί κανονικά και φέτος.
Εικόνα δεύτερη, Λίνδος
Η Ακρόπολη της Λίνδου είναι ένα από τα γνωστότερα μνημεία του νησιού και ένα από τα ομορφότερα σημεία του. Η προστασία της ήδη από το 1960 συνέβαλε σημαντικά στη διατήρηση όχι μόνο του ίδιου του μνημείου, αλλά και του τοπίου που το περιβάλλει. Στη βάση όμως του βράχου, δίπλα στη θάλασσα (και εντός του αρχαιολογικού χώρου), συντελείται ένα όργιο αυθαιρεσίας: τόσο στην κεντρική παραλία (Μεγάλος Γιαλός) όσο και στην πίσω πλευρά (Μικρός Γιαλός και παραλία Αγίου Παύλου).
Στον Μικρό Γιαλό, μια επιχείρηση που είχε εγκατασταθεί εκεί και λειτουργούσε χωρίς άδεια ξεκίνησε το 2021… τους αποβραχισμούς προκειμένου να διαμορφώσει επίπεδα για ξαπλώστρες και τραπεζάκια. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων έχει εκδώσει σήματα διακοπής εργασιών και έχει υποβάλει μηνύσεις, η Κτηματική Υπηρεσία έχει από το 2017 εκδώσει πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής, το 2022 όλες οι κατασκευές κρίθηκαν αυθαίρετες και κατεδαφιστέες. Πριν από 20 ημέρες, η εταιρεία που διαχειρίζεται τον χώρο προχώρησε στην κατασκευή ξύλινης προβλήτας στη θάλασσα – ήδη εκδόθηκε πρωτόκολλο κατεδάφισης. Η επιχείρηση λειτουργεί κανονικά.
Απέναντι βρίσκεται η παραλία του Αγίου Παύλου. Από αυτοψία της Εφορείας Αρχαιοτήτων έχουν διαπιστωθεί από το 2021 αυθαίρετες εργασίες διαμόρφωσης και τοποθέτηση ξύλινων υποστέγων. Η δε παραλία έχει παραχωρηθεί κατά χρήση από τον δήμο χωρίς να έχει ζητηθεί η σύμφωνη γνώμη της Εφορείας Αρχαιοτήτων, παρότι βρίσκεται μέσα σε αρχαιολογικό χώρο.
Από τα 650 πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαίρετων κατασκευών σε αιγιαλούς και παραλίες που έχουν εκδοθεί τα τελευταία 30 χρόνια στο νησί, μόνο ένα έχει εκτελεστεί.
Στον Μεγάλο Γιαλό, δηλαδή την κεντρική παραλία της Λίνδου, γνωστό εστιατόριο έχει κριθεί αυθαίρετο και κατεδαφιστέο από το 2010, ωστόσο εξακολουθεί να λειτουργεί κανονικά. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων έχει εκδώσει από το 2022 σήματα διακοπής εργασιών για την τοποθέτηση ξύλινων στεγάστρων και κοντέινερ μέσα σε ιδιωτικό οικόπεδο που βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου.
Εικόνα τρίτη, Αγία Αγάθη
Η παραλία της Αγίας Αγάθης, στην περιοχή Χαράκι, βρίσκεται εντός αρχαιολογικού χώρου (Α΄ ζώνη). Από το 2021 στην παραλία τοποθετήθηκαν παράνομα δύο κοντέινερ, μπροστά από τα οποία έχουν κατασκευαστεί ξύλινα στέγαστρα. Επίσης, η Εφορεία Αρχαιοτήτων διαπίστωσε ότι έχει γίνει επίχωση των εκβολών του ρέματος του Αγίου Νικολάου, που βρίσκεται σε επαφή με αρχαίο μνημείο (τμήμα αρχαίας γέφυρας). «Οι αυθαιρεσίες επαναλαμβάνονται ανελλιπώς κάθε έτος στην έναρξη της θερινής περιόδου. (…) Η επιχωμάτωση του ρέματος επηρεάζει τη φυσική του ροή. Ως άμεση συνέπεια, τους χειμερινούς μήνες η κοίτη του μετατοπίζεται προς το αρχαίο μνημείο, συντελώντας σε ολοένα αυξανόμενη, άμεση και μη αναστρέψιμη βλάβη», αναφέρει έγγραφο του Απριλίου του 2022. Την ίδια χρονιά, η κτηματική υπηρεσία κήρυξε τις κατασκευές κατεδαφιστέες. Ομως οι αυθαίρετες καντίνες λειτουργούν κανονικά και εκμεταλλεύονται χωρίς άδεια την παραλία.
Εως τη Βουλή
Αυτές οι τρεις περιπτώσεις είναι «εμβληματικές», καθώς έχουν ανοίξει τα τελευταία δύο χρόνια στην κοινωνία του νησιού τη συζήτηση για την απώλεια κάθε ορίου (μάλιστα κάποιες από αυτές έχουν φτάσει και στη Βουλή, με επερωτήσεις του ΜέΡΑ25 και του ΣΥΡΙΖΑ). Αντιπροσωπεύουν όμως ένα πολύ μικρό μέρος της γενικότερης κατάστασης αυθαιρεσίας που επικρατεί στο νησί. Σύμφωνα με την Κτηματική Υπηρεσία Δωδεκανήσου, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχουν εκδοθεί περισσότερα από 650 πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαίρετων κατασκευών σε αιγιαλούς και παραλίες της Ρόδου, εκ των οποίων έχει εκτελεστεί… ένα (επειδή κάποιος τρίτος κάλυψε τα έξοδα, όπως έγινε προ 15ημέρου στη Μύκονο). Περαιτέρω, η κατάσταση δείχνει να ξεφεύγει σε όλα τα επίπεδα. Πολίτης που έχει δραστηριοποιηθεί κατά των παρανομιών στην παραλία Αγάθης δέχθηκε επίθεση τον Αύγουστο του 2022 (η υπόθεση έχει οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη), ενώ ένας αρχαιοφύλακας προπηλακίστηκε φέτος κατά τον έλεγχο καταστήματος σε μισθωμένο μνημείο της πόλης της Ρόδου (επίσης υποβλήθηκαν μηνύσεις).
Αντίθετα με τη Μύκονο, στη Ρόδο η κατάσταση έχει αρχίσει να απασχολεί την κοινωνία. «Οι αυθαιρεσίες αυτές δεν έγιναν κρυφά, με το φως του φεγγαριού. Πήγαν μέρα μεσημέρι και έχτισαν, μπάζωσαν, έσκαψαν, έκοψαν. Η απορία όλων στο νησί είναι πώς γίνεται να μην μπορεί το ελληνικό κράτος να επιβληθεί στην παρανομία. Τίθεται θέμα αξιοπιστίας των θεσμών», λέει ο δικηγόρος Χρίστος Μαλιαράκης, πρόεδρος του Rhodes International Culture and Heritage Society (RICHeS).
«Προβλήματα υπήρχαν και παλιότερα. Τώρα όμως έχει αλλάξει ο βαθμός αυθαιρεσίας», εκτιμά ο Ιάκωβος Γρύλλης, αρχιτέκτονας και πρώην πρόεδρος του ΤΕΕ Δωδεκανήσου. «Παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες έχουν κάνει τη δουλειά τους, δεν γίνεται τίποτα, υπάρχει ατιμωρησία. Ως αποτέλεσμα, καταστρέφεται το περιβάλλον, περιορίζονται τα δικαιώματα των πολιτών, ενώ υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός για όσους επιχειρηματίες είναι νόμιμοι. Πάνω από όλα υπάρχει ένας διάχυτος φόβος, ότι αν μιλήσεις θα μπλέξεις άσχημα».
«Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, απλώς τώρα συμβαίνει πιο απροκάλυπτα από ποτέ», λέει ο Κώστας Σχοινοχωρίτης, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου. «Δεν λέει κανείς τίποτα. Για τον Δήμο Ρόδου και την πολεοδομία είναι σαν όλο αυτό να μην υπάρχει».
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Ρόδου Αντώνης Καμπουράκης υποστηρίζει ότι στο νησί επικρατεί η νομιμότητα. «Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι πολύ επιτυχημένη, πρώτη σε ανάπτυξη στην Ευρώπη. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον Ροδίτη ως ακρίτα και Ελληνα. Δεν είναι ωραίο να τον τιμωρήσουμε επειδή το νησί πάει καλά, ευημερεί, αύξησε τον μόνιμο πληθυσμό του. Είναι κακή έκφραση του “ελληνικού μεγαλείου” να προσπαθούμε να καταστρέψουμε τον πρωταθλητή για να ικανοποιήσουμε άλλα ένστικτα. Νησιά όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Ρόδος κάνουν γνωστή την Ελλάδα σε όλο τον πλανήτη και δεν μπορούν να σέρνονται πίσω από μειοψηφίες. Οσον αφορά τα ζητήματα που καταγγέλλονται, έχουμε μια εξαιρετική εισαγγελέα στη Ρόδο η οποία κάνει άψογα τη δουλειά της. Από άκρη σε άκρη το νησί χαρακτηρίζεται από νομιμότητα».
Ποινικές διώξεις
Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», έρχονται σημαντικές εξελίξεις. Τη Δευτέρα ασκήθηκαν από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Ρόδου ποινικές διώξεις εις βάρος της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής του Δήμου Ρόδου και του δημάρχου Αντώνη Καμπουράκη, για παράβαση καθήκοντος (λ.χ. επειδή δεν προχώρησαν στη σφράγιση όλων των παράνομων επιχειρήσεων), για το παραλιακό μέτωπο εντός της πόλης της Ρόδου. Εκκρεμεί προκαταρκτική εξέταση για αντίστοιχες παραλείψεις για καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται σε παραλίες στο υπόλοιπο νησί. Επίσης, ελέγχονται με ξεχωριστή δικογραφία τόσο η Αποκεντρωμένη Διοίκηση όσο και η Κτηματική Υπηρεσία Δωδεκανήσου για πράξεις και παραλείψεις τους. Παράλληλα, με την αυτόφωρη διαδικασία συλλαμβάνονται καθημερινά διευθύνοντες καταστήματα σε όλο το παραλιακό μέτωπο του νησιού και σχηματίζονται δικογραφίες εις βάρος τους. Επίσης, η Εισαγγελία Πρωτοδικών έχει ασκήσει το τελευταίο έτος αρκετές εφέσεις κατά αποφάσεων δικαστηρίων, με τις οποίες απαλλάχθηκαν διευθύνοντες παραλιακά καταστήματα που λειτουργούσαν εντός αρχαιολογικών χώρων χωρίς την έγκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Ο όγκος των δικογραφιών που έχει σχηματίσει η Εισαγγελία είναι τεράστιος – αυτό που χρειάζεται είναι οι υποθέσεις να φθάσουν στα δικαστήρια